Stanisław Leszczyński – dwukrotny król Polski.

W dniu 26.01 2023 Narodowy Bank Polski w ramach serii Skarby Stanisława Augusta wyemitował dwudziestą druga monetę z wizerunkiem Stanisława Leszczyńskiego. Ponieważ jedną z cech emisji jest popularyzowanie historii, przypomnijmy sobie postać tego  pomijanego w podręcznikach historii dwukrotnego króla Polski oraz spróbujmy ocenić jego krótkie panowanie.

Spis Treści

  1. Rys historyczny epoki
  2. Początek kariery.
  3. Pierwszy wybór na króla.
  4. Abdykacja i wygnanie.
  5. Próby odzyskania korony.
  6. Drugi wybór na króla.
  7. Władca Lotaryngii.
  8. Ocena panowania.

 

 

1.Rys epoki.

Koniec XVII wieku i początek XVIII w. to okres powolnego upadku I Rzeczpospolitej, targanej interesami możnych oraz sąsiednich państw. To równocześnie wyczerpanie się instytucji wolnej elekcji królów Polskich. Kolejnymi monarchami zostawali kandydaci, którzy dzięki złotu obcych Państw mogli przekupić kastę szlachecką mającą prawo wyboru króla.

  1. Początek kariery

Stanisław Leszczyński karierę rozpoczął u boku swojego ojca, popierając za pieniądze saskie i rosyjskie – elekcję Augusta II Sasa, został miedzy innymi jednym z elektorów, głosującym za tą kandydaturą. W nagrodę otrzymał posadę wojewody wielkopolskiego. Sytuacja uległa zmianie po uwikłania się Augusta II Sasa w wojnę z Szwecją. Po klęsce w pierwszym etapie wojny August zmuszony jest opuścić Polskę i abdykować.

  1. Pierwszy wybór na króla.

Gustaw król Szwecji widząc pewna popularność młodego wojewody po zajęciu Polski doprowadził do wyboru Stanisława Leszczyńskiego na króla Polski. Niestety zwycięstwa Szwecji skończyły się klęską w bitwie pod Połtawą z armią rosyjską. Stanisław ucieka na pomorze zachodnie a do Warszawy wraca popierany przez Rosjan elektor saksoński.

  1. Abdykacja i wygnanie.

Stanisław Leszczyński w nagrodę za zasługi dla króla Szwecji zostaje nominalnym księciem  dziedziczonego przez władców szwedzkich Księstwie Dwóch Mostów. Karol XII uczynił go księciem  z upoważnienia (fr. prince par délégation)

5. Próby odzyskania korony- to może nie najlepszy okres w jego życiu. Udaje się do Turcji i próbuje za pieniądze stamtąd – zbrojnie odzyskać władzę. Najazd na czele tatarów krymskich kończy się fiaskiem.

6. Drugi wybór na króla.

Po śmierci Augusta II Sasa, nadarza się okazja odzyskania władzy. Za pieniądze swojego teścia – króla Francji doprowadza do ponownej swojej elekcji na króla. Niestety armia rosyjska stacjonująca pod Warszawą oraz złoto rosyjskie – w drugiej elekcji powołuje na tron syna zmarłego króla. Stanisław Leszczyński znów ucieka. Tym razem do Gdańska, gdzie liczy na posiłki teścia. Te jednak są raczej symboliczne co zmusza Leszczyńskiego do ponownej emigracji.

  1. Władca Lotaryngii.

W nagrodę otrzymuje od króla Francji w dożywotni zarząd księstwo Lotaryngii, okazując się sprawnym administratorem i gospodarzem.  Na wygnaniu napisał wydane anonimowo postępowe dzieło Głos wolny wolność ubezpieczający. Zmarł w 1766 r.

  1. Ocena Stanisława Leszczyńskiego jako króla Polski.

Jak należy ocenić łącznie 8 lat panowania Leszczyńskiego na tronie Polski, jakim był królem. Czy zrobił coś dobrego dla ojczyzny? Niestety ocena nie wypada zbyt dobrze dla niego. Będąc na tronie był co prawda przeciwnikiem Rosji – będącej największym zagrożeniem dla bytu państwa, realizował jednak interesy obcych Państw. Początkowo Szwecji, a potem Francji – chcącej rozbudować swoje wpływy w tej części Europy. Być może gdyby druga elekcja się udała i przejąłby faktycznie władzę, mógłby zrobić coś dobrego dla odrodzenia państwowości. Francja raczej nie była by zainteresowana dalszym osłabianiem pozycji Polski, lecz przeciwnie jej wzmacnianiem. Niestety wojska saksońskie i rosyjskie, a także korupcja elit polskich nie pozwoliła na te próbę. Stając do drugiej elekcji – z pewnością nie docenił przeciwnika, co się wkrótce zemściło.

Na niekorzyść oceny jego życia wpływa także epizod najazdu na Rzeczpospolitą na czele tatarów krymskich, będących odwiecznym wrogiem Polski.

Wydaje się, że Leszczyński był dobrym kandydatem na Króla – biorąc pod uwagę wykształcenie i pewną anty rosyjskość. Niestety te dobre zadatki nie pozwoliły mu nigdy do samodzielnego objęcia władzy i dokonania czegoś dobrego dla kraju. Pytanie czy był zdolny do takiej postawy, czy był też typowym przedstawicielem swoje klasy, tamtej epoki, przekładającej dobro własne nad dobrem kraju? Publikacja  pracy „Głos wolny wolność ubezpieczający” niczego tu nie przesądza. Być może były to przemyślenia osoby kończonej swoje życie i oceniającej błędy popełnione.

 

Leave a Comment